بانک تجارت

قانون جدید چک

بر اساس اعلام بانک مرکزی و قانون جدید چک از ابتدای سال 1400، صادرکنندگان و دریافت کنندگان چک باید فرآیندهای صدور، دریافت و انتقال چک را در سامانه صیاد ثبت کنند.
لازم به ذکر است، چک‌های قدیمی طبق روال‌سابق بدون نیاز به ثبت در سامانه صیاد در شبکه بانکی کشور پذیرش و پردازش خواهند شد.

قانون جدید چک دو هدف را دنبال می کند:

اعتبار چک
ایجاد شفافیت در فرآیند صدور و وصول چک

با پیاده سازی قانون جدید چک:

• اعتبار چک قبل از صدور آن از طریق سامانه‌ها و ساز‌وکارهای مناسب همچون اعتبارسنجی بررسی می‌شود.
• تمام مبادلات چک در سامانه‌های مرتبط ثبت شده و به این ترتیب نقل ‌وانتقالات چک شفاف خواهد شد.
• چک‌های جدید را نمی‌توان در وجه حامل صادر کرد و صرفا قابلیت ظهرنویسی به صورت سیستمی خواهند داشت.
• امکان صدور چک بلامحل کمتر می شود.
• افراد دارای سابقه چک برگشتی رفع سوءاثر نشده، قادر به ثبت چک در سامانه صیاد نخواهند بود.
• اگر فردی چک برگشتی داشته باشد، تمام حساب هایش به میزان کسری موجودی مسدود می شود و دیگر نمی‌تواند ضمانتنامه بانکی دریافت کند و دسته چک جدید به وی تخصیص داده نمی‌شود و حتی در فرآیند اعطای تسهیلات، فرد دچار مشکل می‌شود.

الزامات قانونی چک‌های جدید

تمام صادر کنندگان، انتقال دهندگان و ذینفعان چک، ملزم به رعایت موارد زیر هستند:
- لزوم ثبت تمام چک‌های جدید در سامانه صیاد، توسط صادرکننده و همچنین تایید و انتقال چک توسط ذینفع
- ممنوعیت دارندگان چک برگشتی رفع سوء اثر نشده، از صدور چک جدید و ثبت آن در سامانه صیاد
- لزوم صدور چک‌ در وجه ذینفع مشخص و ممنوعیت صدور آن در وجه حامل

استعلام وضعیت اعتباری صادرکننده چک (تعداد و مبلغ چک های برگشتی رفع سوءاثر نشده):

الف. پورتال بانک مرکزی

1) مراجعه به پایگاه اطلاع‌رسانی این بانک به نشانی www.cbi.ir
2) ورود به صفحه استعلام وضعیت اعتباری چک صیادی
3) درج شناسه استعلام 16 رقمی مندرج در چک‌های صیادی

ب.سامانه پیامکی4040701701

ارسال *1*1* شناسه 16رقمی صیادی (تمام اعداد به انگلیسی) به 4040701701

ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد

بانکداری اینترنتی و همراه بانک تجارت

- ثبت اطلاعات چک صادرشده از طریق همراه بانک، بانکداری اینترنتی و خودپرداز بانک صادرکننده دسته چک امکان پذیر است.
- برای تایید دریافت و انتقال چک، نیازی به یکسان بودن بانک کاربر با بانک صادرکننده چک نیست.

اپلیکیشن های پرداخت

- ورود به سامانه صیاد از طریق اپلیکیشن های حوزه پرداخت برای ثبت صدور، تایید دریافت یا انتقال چک صرفا باید از طریق تلفن‌همراهی که سیم‌کارت آن به نام خود شخص است، انجام شود.

مراجعه به شعب بانک‌های عامل (برای مشتریانی که امکان دسترسی به ابزار غیرحضوری را ندارند)

- برای ثبت چک، شخص صادرکننده باید به شعبه بانک خود مراجعه کند.
- برای تایید دریافت چک، شخص تایید‌کننده (ذینفع) باید به بانکی که در آن حساب فعال دارد مراجعه کند.

- احراز هویت در بانکداری اینترنتی و همراه بانک، از طریق دریافت نام کاربری و رمز عبور انجام می‌شود.
- احراز هویت در اپلیکیشن‌های پرداخت، یکی از مراحل «ثبت چک» است و از طریق ورود اطلاعات یکی از کارت‌های بانکی از همان بانکی که دسته چک وی را صادر کرده است، توسط صادرکننده چک انجام می‌شود.برای گیرنده چک صرفا ورود اطلاعات یکی از کارت‌های بانکی کافی است.
- احراز هویت حضوری در شعب بانک‌ها طبق روال‌های موجود انجام می‌شود.

فرآیندهای سامانه صیاد

1. ثبت چک (صدور چک جدید):

صادرکننده چک پس از درج مندرجات در برگ چک، باید اقدامات زیر را انجام دهد:
1) مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
2) احراز هویت
3) ورود مندرجات چک در سامانه صیاد شامل تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع و بابت
4) تایید و ثبت اولیه چک

توجه: این مرحله به عنوان ثبت اولیه چک تلقی شده و ثبت نهایی چک در سامانه صیاد مستلزم تایید دریافت چک توسط ذینفع آن است.

2. استعلام و تایید دریافت چک(توسط ذینفع):

گیرنده چک با در دست داشتن برگ چک، اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
1) مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
2) احراز هویت
3) استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ، اطلاعات هویتی ذینفع و بابت
4) تایید یا رد چک براساس انطباق یا عدم انطباق مندرجات

- در صورت تایید چک :

چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می‌شود و قابلیت نقد شدن در سررسید را خواهد داشت.

- در صورت رد چک :

ذینفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، باید فیزیک چک را به صادرکننده/انتقال‌دهنده عودت دهد.

3. انتقال چک

در قانون جدید چک، درج اطلاعات انتقال چک در سامانه صیاد،جایگزین پشت‌نویسی شده است. بنابراین مراحل زیرباید توسط انتقال دهنده چک انجام شود:
1) مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
2) احراز هویت
3) ورود شناسه صیادی برگ چک متعلق به انتقال دهنده در سامانه صیاد
4) ورود اطلاعات و هویت ذینفع جدید چک(انتقال‌گیرنده)
5) تایید و ثبت اولیه انتقال چک

4.استعلام وضعیت چک

شخص صادرکننده یا ذینفع با استفاده از شناسه صیادی برگ چک خود قادر به مشاهده وضعیت چک ثبت شده در سامانه صیاد خواهد بود.

نحوه صدور گواهینامه عدم پرداخت چک و رفع سو اثر:

نحوه برگشت زدن چک و دلایل برگشت چک:

بانک در موارد زیر، مجاز به پرداخت وجه چک نبوده و با درخواست دارنده چک، موظف صدور گواهی‌نامه عدم‌ پرداخت دارای کد رهگیری است:
- عدم کفایت موجودی حساب جاری و عدم امکان تأمین وجه چک از محل سایر حساب‌های صادرکننده چک در همان بانک
- عدم انطباق امضای مندرج در چک با نمونه امضای معرفی شده در حدود عرف بانکداری
- وجود اختلاف در مندرجات برگه چک
- صدور دستور عدم پرداخت توسط صادرکننده یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها
- بسته بودن حساب جاری یا انسداد بخش یا تمامی موجودی آن و عدم امکان تأمین وجه چک از سایر حساب‌های صادرکننده چک در همان بانک به‌گونه‌ای که امکان پرداخت وجه چک بطور کامل میسر نباشد.
- قلم‌خوردگی در متن چک و فقدان ظهرنویسی مرتبط با تصحیح قلم‌خوردگی
- عدم انطباق مندرجات برگه چک با مندرجات ثبت شده در سامانه صیاد

نحوه رفع سوء اثر چک:

در هر یک از موارد زیر، بانک مکلف است مراتب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی اعلام کند تا فورا و به صورت برخط از چک رفع سوءاثر شود:

- تامین وجه و پاس چک
- واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری و ارائه درخواست مسدودی
(در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال، ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به شیوه‌ای اطمینان‌بخش و قابل استناد به اطلاع دارنده چک برساند.)
- ارائه لاشه چک به بانک
- ارائه رضایت‌نامه رسمی (تنظیم‌شده در دفاتر اسناد رسمی) از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک به بانک
- ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی‌صلاح به بانک مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک
- ارائه حکم قضائی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک
- سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت
(مشروط به اینکه درخصوص چک مورد نظر، دعوای حقوقی یا کیفری در دادگاه‌ها و مراجع قضایی طرح نشده باشد.)

محدودیت ها و ممنوعیت ها

محدودیت های دارندگان چک برگشتی:

تمامی بانک‌ها و مؤسسات اعتباری مکلفند تا زمانی که از چک برگشتی رفع سوء اثر نشده است، محدودیت‌های زیر را نسبت به صاحب حساب و امضاکننده چک برگشتی اعمال کنند:
1) عدم امکان افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید، حتی صدور المثنی، تمدید تاریخ اعتبار کارت، کارت اعتباری
2) مسدود شدن وجوه تمام حساب‌ها و کارت‌های بانکی متعلق به صادرکننده به میزان کسری مبلغ چک
3) عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی
4) عدم صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی
5) عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی

موارد منع اعطای دسته چک به اشخاص:

اعطای دسته چک به مشتریان زیر ممنوع است:
- اشخاص ورشکسته
- اشخاص معسر از پرداخت محکوم به
- اشخاص دارای چک برگشتی رفع سوءاثر نشده
- وکیل صاحب حساب/امضاکننده چک برگشتی رفع سوء اثر نشده
- اشخاصی که بنا به رأی قطعی مراجع قضایی به محرومیت از داشتن دسته چک محکوم شده‌اند.
- اشخاصی که حساب جاری آن‌ها به دلایل قانونی یا تصمیم مرجع قضایی مسدود شده و برداشت از آن ممنوع است. به استثنای مواردی که صرفا بخشی از موجودی حساب جاری مشتری مسدود شده و برداشت مابقی موجودی حساب جاری وی امکان‌پذیر است.
- اشخاص ورشکسته، معسر از پرداخت محکوم به یا دارای چک برگشتی رفع سوءاثر نشده که به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اقدام به درخواست دسته چک کنند.
- اشخاصی که کمتر از 80درصد از برگه های آخرین دسته چک ایشان تعیین تکلیف نشده باشد.
- مشتریانی که از پذیرش الحاقیه جدید به قرارداد افتتاح حساب جاری خودداری کنند.

راهنمای آموزشی

اطلاعیه های بانک مرکزی

بر اساس قانون جدید چک، چک‌های صیادی جدید (چک‌های بنفش) هنگام انتقال از صادرکننده به گیرنده، حتما باید به یکی از روش‌های تعیین شده، در سامانه صیاد ثبت شوند.

توجه: هرگونه ادعای احتمالی از طرف صادرکننده چک مبنی بر اینکه «چک را در سامانه صیاد ثبت کرده و منتظر دریافت تأییدیه از طرف بانک مرکزی یا سامانه است»، ادعایی خلاف واقع است.

چک‌های صیادی جدید پس از ثبت موفق صدور در سامانه صیاد توسط صادرکننده چک، قابلیت استعلام، تائید دریافت و انتقال به گیرنده بعدی را دارند و نیازمند تأییدیه صدور از سوی سامانه نیستند.

ثبت موفق صدور چک در سامانه صیاد توسط صادرکننده به منزله رسمیت یافتن چک و قابل انتقال شدن آن به گیرنده است و تایید دریافت چک در مرحله بعدی، صرفا توسط گیرنده انجام می‌شود.